50 jaar vogelwacht Hollum-Ballum

09-10-2018 10:03

In 2017 was het 50 jaar geleden dat Vogelwacht Hollum-Ballum werd opgericht. Tot de kerntaken van de vogelwacht behoren nog altijd het registreren en beschermen van weidevogels. Maar de wijze waarop dit gebeurt, is de afgelopen decennia erg veranderd. Ook het gebied waar de vogelwacht deze taken uitvoert, is veranderd. Het gebied is nu veelzijdiger met het Groene Strand bij Ballum, de Feugelpôlle en de Lange Duinen Noord. Tevens wordt met verschillende organisaties op Ameland maar ook daarbuiten samengewerkt waarbij het behouden en beschermen van de weidevogels centraal staat. Het jubileum is een mooie aanleiding om eens in de geschiedenis van de vereniging te duiken.

Door Jacob Roep

Oprichting vogelwacht Hollum-Ballum

Op 25 mei 1967 vond de eerste algemene ledenvergadering van de vogelwacht in Hotel De Zwaan plaatst. Het eerste bestuur bestond uit de heren H. Hoogenberg (voorzitter), F. Smit (secretaris), H.A. Wijnberg (penningmeester) en C. de Jong (bestuurslid). Als algemeen adviseur op juridisch gebied werd de heer Helmantel aangesteld. In deze ledenvergadering werd voorgesteld om in de broedtijd regelmatig samen te komen ter bespreking van de nazorg van de broedende vogels. Tevens werd voorgesteld om de scholen te benaderen zodat de scholieren konden helpen met het maken, schoonmaken en plaatsen van nestkasten in het bos. De secretaris zou zorgen voor aanvraagformulieren voor de aanstelling van vogelwachters. En bij de gemeente wilde men subsidie aanvragen. Het bestuur zegde toe om ook in Ballum een voorlichtingsavond te geven. In de rondvraag werd de vraag gesteld om het kievitsei zoeken met een week te verkorten van 19 naar 12 april. De heer Helmantel deelde mee dat dit alleen bij koninklijk besluit kon geschieden. De kans tot inwilligen hiervan zou nihil zijn. De contributie voor leden en donateurs werd vastgesteld op f 2,50. In 1968 werden zo’n 20 vogelwachters aangesteld voor een zevental telgebieden, waaronder het reservaat in de Lange Duinen Noord. Ook kregen de vogelwachters de opdracht mee om contact te houden met de grondeigenaren en bij moeilijkheden het bestuur in te lichten.

Vanaf de oprichting volgde de vogelwacht de statuten van de BFVW (Bond van Friese Vogelwachten). In 1980 kwamen de eerste eigen statuten van de vereniging. 

Uit de oude doos:      - In het oprichtingsjaar 1967 telde de vereniging 37 leden en 2 donateurs. Een jaar later was dit aantal gegroeid tot 130 leden en 10 donateurs.      - De contributieontvangsten bedroegen in 1967 totaal ƒ 97,--      - In mei 1967 werd voor ƒ1,45 het eerste kasboek gekocht.      - In 1968 werd voor ƒ5,-- een projector gehuurd.      - Op 31 januari 1968 werd aan de gemeente Ameland aan legeskosten voor een kansspel        een bedrag van ƒ2,-- voldaan.      - In 1969 bedroeg de ledenafdracht aan de BFVW ƒ0,75 per lid.      - In april 1969 bedroeg de zaalhuur van “Hotel Welvaart” ƒ2,50.      - In januari 1970 werd voor ƒ0,50 vogelvoer gehaald.      - Voor de verloting op een filmavond in 1972 werden een taart (ƒ8,--), een fruitbakje (ƒ5,00) en sigaren (ƒ3,50) gehaald.

 

Registratie van nesten weidevogels

De kerntaken van de vereniging zijn in al die jaren eigenlijk niet veranderd. Nog steeds is de nazorg met het beschermen en inventariseren van de nesten van de weidevogels op de agrarische gronden belangrijk. De vogelwacht zat in de klankbordgroepen bij de totstandkoming van het zonnepark op het vliegveld bij Ballum en bij de plannen voor de verhoging van de Waddenzeedijk. Met de ontwikkelingen in het agrarisch natuurbeheer op het eiland heeft de samenwerking tussen de vogelwacht en landeigenaren, vereniging in VANG, geleid tot een gezamenlijk optreden om de stand van de weidevogels op peil te houden. Maar West-Ameland heeft naast het agrarisch gebied met z’n hoge weidevogeldichtheden nog meer te bieden. Zo zijn er enkele prachtige vogelrijke biotopen waardoor de vrijwilligers broedvogelinventarisaties worden uitgevoerd zoals de Feugelpôlle, Lange Duinen Noord en het Groene Strand bij Ballum.  

Kaart met de 16 rayons van West-Ameland.

Door de jaren heen is de wijze waarop de vogels worden geïnventariseerd ook veranderd. In het begin was er een lijst met verschillende soorten vogels waarbij een vogelwachter het aantal vogels noteerde die hij telde. Later kwamen er kaarten van alle gebieden (rayons) waarop de vogelwachters de legsels van de vogels met vindplaats noteerde. Deze administratie nam veel tijd in beslag, zowel voor de vogelwachters als het bestuur dat alle kaarten verzamelde en verwerkte.

De Vogelwacht Hollum–Ballum heeft nu ongeveer 180 leden. Een groot deel daarvan is donateur. Er zijn bijna 50 vogelwachters actief in de 16 rayons. Elk rayon heeft een rayon coördinator. Deze is verantwoordelijk voor dat rayon en voert daar waar nodig overleg met de overige vogelwachters in zijn rayon en eventueel met de landeigenaren, beheerders of pachters. Ook is hij verantwoordelijk voor een deugdelijke administratie van de gevonden nesten in zijn rayon. De BFVW heeft hiervoor een digitaal registratiesysteem (website) beschikbaar gesteld. Er kan thuis op een computer nesten ingevoerd worden in zijn rayon of in het veld via GPS met een smartphone. Deze nesten komen als een stip op de rayonkaart te staan.

Dit is een voorbeeld van de ingevoerde nesten van rayon 2.

Op de website Bfvwregistraasje.frl kunnen vogelwachters nazorgresultaten inzien. Ook van de andere vogelwachten in Friesland. Die aantallen kunnen met de vogelwachten op Ameland worden vergeleken. Daarbij valt al snel op dat Ameland een van de meest vogelrijke gebieden in Friesland is. De resultaten van de afgelopen vijf jaar geven een wisselend beeld. Behalve de kievit zijn de andere drie hoofdsoorten in aantal afgenomen. Hiervoor is geen eenduidige verklaring.

Het aantal gevonden nesten van de vier hoofdsoorten vogelwacht Hollum Ballum 2013-2017

De vogelwacht Hollum-Ballum zit in het Friese rayon “de Waddenvogels”. Andere leden van dat rayon zijn Terschelling en Schiermonnikoog. Het rayon “de Waddenvogels” is verreweg qua nestdichtheid het grootste (beste) rayon van Friesland. Daarnaast steekt Ameland, samen met de vogelwacht Nes-Buren van de 3 eilanden daar weer bovenuit. De vogelwachten brengen jaarlijks verslag uit naar de BFVW, ANV is de Agrarische Natuur Vereniging. Voor Ameland is dit VANG.

Lange Duinen, De Feugelpôlle en het Groene Strand

Het gebied Lange Duinen Noord is ontstaan uit een voormalige strandvlakte. In 1959 heeft RWS middels een stuifdijk een verbinding gemaakt tussen de Hollumer en Ballumer duinen. Zo is een oostwest liggende vallei ontstaan die aan de noordzijde wordt begrensd door een zeereep en aan de zuidzijde door de vroegere zeereep, beter bekend als de “steile duinen”. De duinvoet lag toen langs het huidige Rietpad. Aanvankelijk was het een groen strand met jonge duintjes en natte, slibrijke delen. Vooral in het oostelijk deel van de strandvlakte groeide veel riet op zoete kwel uit de duinen. In de zestiger jaren zijn een tweetal gaten in de zeereep ontstaan. Alleen bij extreem hoge waterstanden kan zeewater via deze doorgangen binnendringen. De kern van het gebied wordt gevormd door een rietmoeras zo’n 60 hectare. In 2016 zijn van 56 soorten in totaal 677 territoria (broedparen) vastgesteld. In de Lange Duinen Zuid werden 40 soorten met 463 broedterritoria vastgesteld. Hieronder waren een achttal Rode Lijst soorten.

De Feugelpôlle is een klein kweldergebied ten zuiden van Hollum. Het is het restant van een veel groter buitendijks gebied waar ooit vee werd geweid. Sinds de jaren dertig is de oppervlakte met meer dan twee derde afgenomen tot 25 ha. in 2007 en slechts 5,5 ha. in 2012. Deze afname komt grotendeels door erosie. Op de Feugelpôlle broedden in 2016 maar liefst zo’n 6000 vogels. De ruim 4000 aanwezige Grote Sterns vormden zelfs de op één na grootste kolonie van het hele Waddengebied.

Het Groene Strand bij Ballum is als broedgebied nog volop in ontwikkeling. In 2016 werden van 19 soorten 133 broedterritoria vastgesteld.

Viering 50-jarig jubileum

Op 6 mei 2017 werd vanwege het 50-jarig jubileum twee excursies voor de leden aan de vaste wal georganiseerd. Daarbij werd een bezoek aan het plas-drasgebied van de vogelwacht in Dronrijp gebracht en bij de weidevogelboer Murk Nijdam in Wommels. Zo’n vijftien leden namen met het bestuur deel aan deze excursies. In Dronrijp werden we warm ontvangen door de plaatselijke vogelwacht met koffie, thee en cake. Daarna hebben we het plas-drasgebied bezocht. Ongelofelijk hoeveel soorten vogels hier in een klein gebied leven. Met behulp van de verrekijker werden een paar soorten gespot die op Ameland nauwelijks voorkomen. Later werd een bezoek aan de weidevogelboer Murk Nijdam gebracht. Op zijn 40 hectare land broeden elk jaar honderden grutto’s. Dat is ongekend in Nederland. Murk laat zien dat een boer naast een melkveehouderij ook de zorg voor weidevogels kan dragen. Door pas laat (na juni) te maaien, het veld niet te betreden en er ‘ruige mest’ (een mengsel van stro en de vaste bestanddelen van koeienpoep) uit te strooien, krijgen kuikens er rustig de tijd om groot te worden en is er veel voedsel, zoals grote insecten. Het grasland is er vol bloemen en kruiden. Door de boel lekker nat te houden zijn de regenwormen bovendien makkelijk uit de grond te trekken. Het ideale leefgebied voor weidevogels. Aan het eind van de dag keek iedereen terug op twee geslaagde excursies.

Nieuwe leden gezocht

Met 50 vogelwachters is de vogelwacht van Hollum en Ballum na 50 jaar nog volop actief. Toch wordt de groep vogelwachters steeds ouder en melden zich minder nieuwe leden aan. De vereniging zoekt dan ook naar “verjonging” zodat er in het broedseizoen voldoende bezetting van de rayons is. Nieuwe vrijwilligers zijn welkom:

Kunt u ook zo genieten van de gevarieerde natuur om ons heen en wilt u een steentje bijdragen? Dat kan! Wij zijn op zoek naar enthousiaste mensen die ons willen helpen bij het coördineren en/of verzamelen van gegevens van:

• de vogels om ons heen (tuinvogels).
• de zwaluwen: huiszwaluwen, boerenzwaluwen, oeverzwaluwen.
• de nestkastgebieden.
• de weidevogels.

Meld u aan bij één van de bestuursleden!

Samenstelling bestuur:

• IJme Brijker, voorz.
• Folkert Smit, penningsmeester
• Jac Vrij, secretaris
• Bernard Kostwinner, bestuurslid
• Siebe Visser, bestuurslid

Als u geïnteresseerd bent in het reilen en zeilen van de vogelstand op Ameland en op West-Ameland in het bijzonder, geef u dan nu op als lid van onze vereniging.

 

Door wie werd het eerste kievitsei gevonden?
1968     Cor de Boer
1969     Cor de Boer                                                 
1970     Folkert Smit                                                
1971     Jacob Roep                                                  
1972     Folkert Smit                                                
1973     Folkert Smit                                                  
1974     Klaas B Wijnberg                                        
1975     Ben V Bunicich                                           
1976     Ben V Bunicich                                           
1977     Jacob S Bakker                                             
1978     IJme Brijker                                                 
1979     Ben V Bunicich                                           
1980     Jacob S Bakker                                            
1981     Jacob S Bakker            20 maart                 
1982     Keimpe Sinnema           23 maart                
1983     Keimpe Sinnema           23 maart                
1984     Jacob S Bakker            28 maart                
1985     Jacob S Bakker            29 maart                
1986     Gerrit L Dokter             26 maart                 
1987     Piet H IJnsen               30 maart               
1988     Johan Hengst               21 maart               
1989     Harry A Wijnberg          17 maart
1990     Jacob S Bakker            17 maart
1991     Gerrit de Boer              16 maart
1992     Theo de Boer               18 maart
1993     Klaas Wijnberg             19 maart
1994     Mark Brouwer              20 maart
1995     Mark Brouwer              20 maart
1996     Mark Brouwer              28 maart - eerste ei Ameland Paul Kiewiet 14 maart
1997     Jan Brouwer                16 maart
1998     Jan Brouwer                18 maart
1999     Jan Brouwer                19 maart
2000     Annie Brouwer             18 maart
2001     MKZ jaar
2002     Gerardus van Leeuwen   20 maart
2003     Gerardus van Leeuwen   21 maart
2004     Gerardus van Leeuwen       ?
2005     verbod op eizoeken
2006     Jan Brouwer                  27 maart
2007     Siebe Visser                  11 maart - eerste ei Ameland
2008     Janke Nobel                  15 maart - eerste ei Ameland
2009     Janke Nobel                  12 maart - eerste ei Ameland
2010     Gerardus van Leeuwen   19 maart - eerste ei Ameland Jan Brouwer 19 maart
2011     Henk Bakker                  17 maart - eerste ei Ameland
2012     Cor B de Boer                11 maart - eerste ei Ameland
2013     geen eerste kievitsei op Ameland binnen het raapseizoen
2014     Catrien Molenaar-de Jong 12 maart - eerste ei Ameland
2015       Dirk Molenaar                    12 maart  - eerste ei Ameland en eerste ei Fryslân - ei niet gepresenteerd vanwege raapverbod
 

Bronnen: archief Vogelwacht Hollum-Ballum en  Persbureau Ameland . Met dank aan IJme Brijker en Jac Vrij.

Dit artikel is afkomstig uit een eerdere uitgave van magazine De Amelander en is met toestemming van de redactie geplaatst. © De Amelander