Bauke Baukema (1896-1961)
Bauke Baukema werd geboren op 17 januari 1896 te Bolsward en is een zoon van: Pieter (Baukes) Baukema en Elisabeth Terpstra. Pieter Baukes Baukema is een zoon van Bauke Baukema en Wytske Deinum, geboren op 4 september 1870 en is op 30 april 1892 getrouwd met Elisabeth (Wypkes) Terpstra. Ze zijn dan beiden 21 jaar.
Er worden de volgende kinderen geboren:
- Bauke op 19 januari 1894 maar dit jongetje overlijdt op 28 februari 1895 nauwelijks 1 jaar oud.
- Op 17 januari 1896 wordt weer een jongetje geboren die ook Bauke wordt genoemd. Hij is de Bauke die omstreeks 1930 naar Ameland gaat.
- Daarna wordt een dochter Wiepkje Sjoukje geboren op 2 september 1903. Dit meisje overlijdt echter op negentien jaar op 13 december 1922.
- Er volgt dan nog een jongen en wel Wiepke hij wordt geboren op 3 augustus 1898 maar helaas ook al heel jong komt te overlijden, namelijk op 2 juli 1903, slechts 4 jaar oud.
Moeder Elisabeth overlijdt op 22 maart 1906, slechts 34 jaar is ze geworden. Op 4 mei 1907 hertrouwt Pieter met Taetske Tanja. Hij is dan 36 jaar oud en Taetske 44 jaar. Teatske overlijdt op 30 mei 1941 op 78 jarige leeftijd. Later hertrouwt vader Pieter nog een keer met Johanna Velsen. Deze Johanna overlijdt op 28 mei 1960 te Bolsward en is dan 88 jaar. Pieter overlijdt net iets eerder namelijk op 1 april 1959 en is ook 88 jaar geworden.
Bauke zijn eerste en tweede huwelijk
Bauke trouwt op 31 oktober 1923 met Jeike Breimer als beroep wordt vermeld handelsagent. Jeike is geboren op 11 oktober 1899 te Schraard. Blijkbaar woont het echtpaar eerst in Koudum, waar hun zoon Pieter op 17 oktober 1924 wordt geboren. Maar op 9 oktober 1926 trekken Bauke en Jeike in bij de broer van Bauke. Cornelis Baukema en zijn vrouw Aafke Tolsma wonen in Wommels wanneer het gezin van Bauke bij hun intrekt. Al snel zijn er problemen ontstaan want het huwelijk wordt ontbonden op 10 januari 1927. Op 8 februari 1927 verhuist Jeike terug naar Schraard waar ze ook geboren is. Ze neemt haar zoon Pieter mee. Vermoedelijk is ze eerst naar haar ouders terug gegaan. Voor Bauke is dit een nare ervaring. Hij besluit zijn heil in Canada te zoeken.
Bauke zijn eerste vrouw Jeike hertrouwt op 9 januari 1929 met Jacob Dijkstra, geboren op 9 augustus 1877. Jacob is van beroep kaasmaker en ze gaan wonen in Vrouwenparochie. Er wordt in dit huwelijk nog een dochter Hinke geboren en wel op 3 november 1929. Zoon Pieter maakt deel uit van dit gezin. Bauke heeft later nog wel contact met zijn zoon gehad.
Inmiddels heeft Bauke Wilhelmina Brik leren kennen. Al snel keert hij terug naar Nederland in gezelschap van Wilhelmina Brik, geboren op 13 juli 1904 in Oudega (gemeente Wymbritseradeel) en haar dochter Wilhelmina Brik die geboren is op 6 februari 1927 te Valburg (Gelderland). Door te trouwen wordt het meisje gewettigd door Bauke.
Bakkerij en pension Burenlaan 30 in Hollum
Het echtpaar vestigt zich in het pand Burenlaan 30 waarin toen al een pension en bakkerij was gevestigd. Hendrik Visser en Tiete Jongsma hebben het aan de Burenlaan staande boerderijtje van Kees Ooms gekocht en afgebroken. Op deze plek bouwen zij een bakkerij annex pension. Ze wonen hier met hun 4 kinderen tot ze besluiten naar de vaste wal te verhuizen. Kees Ooms had op de plek waar Burenlaan 30 nu is en waar Pieter en Irma Lublink nu wonen, een boerderijtje. Hij verhuisde naar een dubbel huisje op de hoek van nu de Yme Dunenweg en de Reddingbootweg waar ook Hannes Timmermans woonde. Hannes was doofstom. Vermoedelijk was dit een huisje dat door een kerk werd verhuurd. Tussen 1915 en 1925 moet het boerderijtje zijn afgebroken en is op deze plek het huidige pand Burenlaan 30 gebouwd. Voordat er straatnamen kwamen was het Hollum 47.
Nieuwe start voor Bauke en Wilhelmina
Ondertussen heeft Bauke Wilhelmina Brik leren kennen. Ze besluiten naar Ameland te verhuizen en daar een nieuwe start te maken. Ze besluiten het pand Burenlaan 30 te kopen. Op 12 november 1929 worden ze ingeschreven in het bevolkingsregister van de gemeente Ameland.
In de Leeuwarder Courant van 10 augustus 1931 vinden we de volgende advertentie:
MOOI AMELAND
Net en soliede PENSION AANGEB.
Nieuw ingericht. Prijzen billijk
Vraagt condities
Aanbevelend,
BAUKEMA, Hollum.
Of deze in de VVV-krant:
RUSTIG HOLLUM
Voor s o l i e d e Pensiongelegenheid
Vrage men eens bij ons.
Äls bij Moeder thuis” zeggen ze
Aanbv. BAUKEMA HOLLUM
Ook vinden mensen die werken op het eiland en geen woning hebben onderdak in het pension. Zo zijn er onderwijzeressen als Wilhelmina Schuur en een zekere Tjitske in de kost. Maar ook de rijksveldwachter Sipke Staal woont er een tijdje.
Op 23 augustus 1930 wordt een zoon Jacobus geboren en daarna volgen nog Benjamin en Elisabeth.
De echte namen van de vier kinderen worden niet gebruikt. Zo wordt Wilhelmina, Willy genoemd, Jacobus is Co geworden, Benjamin werd Ben en tenslotte wordt Elisabeth, Liesje genoemd.
Amateur-archeoloog
Bauke Baukema werd onder meer bekend als amateur-archeoloog. Vooral bekend was hij om zijn onderzoek naar de 
resten van het dorp Sier. Door de forse duinafslag, die vooral ontstond na de afsluiting van de Zuiderzee, kwamen er voortdurend putten tevoorschijn op het strand bij Hollum. Baukema bracht de putten in kaart, groef ze uit en vond zo bewijzen van bewoning.
In een krantenbericht van januari 1952 lezen we dat er steeds meer potten tevoorschijn komen die waarschijnlijk afkomstig zijn van het dorp Sier. Het dorp dat door verstuiving en afslag verdween. Het laatste huis zou volgens overlevering zijn afgebrand in 1730. Sinds 1945 zijn al 184 restanten van putten gevonden. Baukema vindt veel scherven, maar ook 4 onbeschadigde kruiken, een benen schaats en een stok. In oktober 1954 schrijft dezelfde krant over het dorp “Sierd”. Baukema heeft nu al 219 putten in kaart gebracht. Er wordt gesproken over een afslag sinds 1945 van 166 meter. Op een kaart van 1731 zijn nog twee woningen met de naam “Sierd” aangegeven. Blootgespoelde kweldergronden laten sporen van wagenwielen en runderhoeven zien. Zelfs is een fragment van een zodendijk gevonden die vermoedelijk heeft gediend om de markegronden tegen overstroming te behoeden.
Bekijk hier de vondsten van het dorp Sier bij Collectie Ameland
In de politiek
In 1953 wordt Bauke Baukema gekozen als raadslid in de eilander gemeenteraad voor de Christelijk Historische Unie (CHU). Het is misschien wel aardig om even de uitslag van de verkiezingen van 1953 hier te vermelden. Er is een Vrijzinnige partij (VVD, PvdA en Partijlozen) en verder doen mee de KVP, de AR en de CHU. Er worden totaal 1244 stemmen uitgebracht welke als volgt worden verdeeld:
Partij: Aantal stemmen Aantal zetels
Vrijzinnige partij 497 3
KVP 309 2
AR 128 -
CHU 193 2
De AR verloor daarmee de ene zetel die vier jaar eerder nog wel werd gehaald. Toen waren 145 stemmen net genoeg om de kiesdrempel te halen. De CHU steeg van 1 naar 2 ten koste dus van de AR.
Gekozen werden:
Vrijzinnige partij: J.v.d. Laag, E. van der Geest en L. van der Meij
KVP J. Brouwer en P. Boelens
CHU B. Baukema en W.D. de Boer
Tot wethouders werden vervolgens gekozen J.v.d. Laag en B. Baukema die op een steenworp van elkaar woonden in de Burenlaan in Hollum.
Perikelen in de gemeente
In 1957 wordt in de raad zelfs al gesproken over openstelling van winkels op zondag in Nes en Buren tijdens het zomerseizoen. Besloten wordt de mogelijkheden van deze wens te onderzoeken. Bij de verkiezingen in 1958 wordt Bauke Bauke niet herkozen als wethouder. Zijn partij verliest een zetel. De Vrijzinnige partij zoekt nu een meerderheid met de KVP en zo worden Jan van der Laag en Jan Brouwer de nieuwe wethouders. Het wordt een roerige periode in de Amelander raad. Dat er in al die jaren op het eiland weinig veranderd is, mag wel blijken uit de volgende onderwerpen.
Ameland moet voor de Amelanders blijven
In september 1958 blijkt dat er grote ongerustheid bestaat op het eiland dat Duitsers terreinen en huizen gaan kopen. Het blijkt dat er bij onze buren grote belangstelling is om grond of een huis te kopen op het eiland. Er wordt zelfs geïnformeerd naar de mogelijkheden de ambtswoning aan te kopen, aldus burgemeester mr. F.G.A. Huber. Ameland dient voor de Amelanders behouden te blijven. De Duitsers zijn uiteraard welkom maar de eilanders zullen bepalen hoe en wanneer, aldus de burgemeester.
Problemen in het bestuur
In 1959 blijkt de sfeer niet meer zo goed te zijn tussen de gemeenteraad en de burgemeester. Er gebeuren teveel zaken waarover de gemeenteraad pas achteraf wordt geïnformeerd, aldus wethouder van der Geest. En het betreft dan vooral ontwikkelingen op recreatief gebied, zoals de verkoop van grond aan “Hen Fonteinbos” te Hollum, het niet verlengen van de huur van het kampeerterrein in Nes aan de Stichting Jeugdkampen en het verdwijnen van het kampeerterrein bij Hollum en ook de benoeming van onderwijzers blijken wel al te snel te zijn afgehandeld. Burgemeester Huber stelt dat het kletspraatjes zijn maar Epke van der Geest denkt daar duidelijk anders over.
Tarieven kamperen op Ameland
In 1960 wordt besloten het Jan Roepespad te verharden. De tarieven voor de gemeentelijke kampeerterreinen in Hollum en Ballum worden vastgesteld op:
f 10,-- per wagen per week met een maximum van f 50,00 per seizoen, voor een tent wordt f 5,00 per week betaald en per persoon per nacht wordt 25 cent betaald, de auto is duurder en kost zelfs 50 cent per nacht!
De Stelp
Er spelen veel belangrijke zaken, zoals de bouw van het bejaardentehuis te Hollum dat aanvankelijk door de gemeente zou worden gebouwd. Toen dat niet lukte omdat de provincie geen goedkeuring wenste te verlenen nam de Stichting Bejaardenzorg “Ameland” dit initiatief over. Er wordt gesproken over de bouw van bejaardenwoningen.
De goede zeden
Er komt een “Badverordening” om het ongepast gekleed in de dorpen tegen te gaan, de zogenaamde “driehoekjesverordening”.
Een nieuw gemeentehuis
Op 11 januari 1961 wordt het besluit genomen tot het bouwen van een nieuw gemeentehuis te Ballum, 
aangeboden door Dorpsbelang Ballum. Dit nadat eerder de stemmen staakten omdat een raadslid blanco had gestemd. Dit raadslid was de heer IJ de Wind, die namens de AR in de raad zat.
Hij was werkzaam bij de Coöperatieve Boerenleenbank te Hollum. De discussie leidde er uiteindelijk toe dat de heer de Wind ontslag nam als raadslid en werd vervangen door de keer K. de Boer. En zo stemden nu 4 raadsleden voor Ballum als vestigingsplaats voor het gemeentehuis en waren er 3 leden tegen.
Het zou echter nog heel lang duren voordat de eerste steen werd gelegd. Na het vertrek van burgemeester Huber en zijn opvolger mr. J. Siderius, werd door de toenmalige Commissaris der Koningin, de heer Rijpstra, opdracht gegeven aan burgemeester P. Zevenbergen het raadsbesluit eindelijk eens uit te voeren.
Bauke Baukema stopt met de bakkerij
Op 1 januari 1961 stopt bakker Bauke Baukema met zijn bakkersbedrijf. De Leeuwarder Courant wijdt er een uitgebreid artikel aan.
“Bakkers hadden het krap” staat boven het artikel over Hollumer bakkers in het verleden.
“ Het aantal bakkerijen dat 25 jaar geleden nog acht bedroeg en enkele jaren geleden nog vier is kortgeleden verminderd tot twee. Eerst sloot Lublinks bakkerij aan de Burenlaan en nu deed bakker Baukema zijn bedrijf aan zijn beide andere collega’s, de Boer en van der Laag, over. De snelle teruggang is niet te wijten aan de ontwikkeling van de bevolking want het inwonertal van Hollum bedraagt nog net als 25 geleden nog ruim 900 mensen.
Mechanisatie en andere factoren spelen een rol. Ook het aantal winkels is fors teruggelopen. Aan het begin van deze eeuw waren er nog 25 en nu zijn er nog maar 5 over, aldus de krant. (Het is de vraag of dit wel helemaal juist is en welke winkels men heeft geteld!?)
Het is begrijpelijk dat het aantal is gedaald want het waren immers vaak weduwen die een winkel begonnen als zij hun man op zee hadden verloren, om toch maar iets te verdienen. De sociale voorzieningen waren nog niet zo dat een alleenstaande vrouw voldoende ondersteuning kreeg. Het was toen nog zo dat oude mensen voor een rijksdaalder tot drie gulden onderdak konden krijgen in arme huisgezinnen of onderdak vonden bij hun kinderen. Aan ondersteuning kreeg men dikwijls 50 cent die men niet in handen kreeg maar waarvoor je boodschappen halen bij de kruidenier of brood kon halen bij de bakker.
Ja, de bakker, die moest ook leven en de spoeling was dun want de meeste klanten hadden weinig geld te verteren, zodat het de bakker niet voor de wind ging. Het hoofdvoedsel was in die tijd aardappelen en roggebrood. Dit laatste maakte de bakker vooral voor de boeren, doe zelf het roggemeel kwamen brengen. De bakker deed zijn werk het hele jaar door op krediet en aan het einde van het jaar kwam de boer afrekenen. De boekhouding bestond uit het bijhouden van de kerfstok - door hem gratis ter beschikking gesteld – waarin hij iedere keer als de boer een brood haalde een kerf sneed. Bleek bij de afrekening dat de boer meer broden had gehaald dan uit het meel gebakken konden worden – veertig broden uit een mud – betaald hij bij in geld of rogge. Het bakloon bedroeg een gulden per veertig broden.
Het weinige witbrood – waarbij “krentenboltjes”, kadetjes en zelfgebakken beschuiten – werd voor een deel uitgevent door de “korfloopster” en gedeeltelijk uit de winkel verkocht, waar de klanten vaak in eieren betaalden. De beurtschipper op Amsterdam maakte die dan in de stad voor de bakker ten gelde.
De voorbereidingen voor Sundeklaas waren de drukste dagen van het jaar: “taai- en sukermantkes” moesten van tevoren gebakken worden en meermalen werd een buurman, een vriend of een goede kennis uitgenodigd om te helpen “plakken”.
Marsepein en andere banketbakkersproducten waren nog niet te krijgen. Nee, de bakker had het niet breed. De meesten hadden er vaak dan ook een nevenbedrijf bij in de vorm van een boerderijtje. Op die wijze werd het karige inkomen nog enigszins verhoogd.” (Leeuwarder Courant dd. 18-1-1961)
Te vroeg overleden
Bauke Baukema heeft niet lang van zijn welverdiende rust mogen genieten. Willy, Co en Ben zijn, wanneer hij stopt met
de bakkerij, al naar de vaste wal verhuisd. Maar Ben (Benjamin) Baukema en zijn vriendin Bertha van Leeuwen hebben, mede namens wederzijdse ouders, kennis gegeven van hun voorgenomen huwelijk. En de huwelijksvoltrekking zou plaats hebben op woensdag 10 mei. De dag voor het huwelijk, 9 mei 1961, overlijdt helaas Bauke Baukema in het ziekenhuis te Dokkum op 65-jarige leeftijd. Hij was al een tijdje opgenomen met gezondheidsproblemen. Het huwelijk moet worden uitgesteld. Na de begrafenis trouwen Ben en Bertha alsnog, een week later, op 17 mei 1961. In huiselijke kring wordt het huwelijk sober gevierd. Zijn vrouw en de jongste dochter vertrekken daarna van het eiland. Op 1 november 1962 verhuizen ze naar Harlingen. Wilhelmina is overleden op 2 juni 1986 te Dokkum. Bauke Baukema en Wilhelmina Brik zijn beiden begraven op de algemene begraafplaats van Hollum.
Op 9 november 1962 vestigt Hendrikje Monachan-Bajema zich in het pand Burenlaan 30. Zij was afkomstig uit Engeland.
Jan J. de Vries
Met dank voor de ondersteuning door de familie Baukema, Pieter Jan Borsch en Klaas Harmen Wijnberg. Ook het Archief van de Leeuwarder Courant werd geraadpleegd.