Bemanningslid en schipper Jan de Jong (1912-1998)
Door Jan J. de Vries
In het overzicht van schippers zoals dat in ons boekje nr. 21 is vermeld, miste helaas Jan de Jong. Hij was na het afscheid van Botte Neij in december 1958 gedurende een half jaar schipper van de reddingboot van het station Hollum. Er is een fraaie foto waarop we zien dat Botte Neij de nieuwe schipper Jan de Jong gelukwenst met zijn benoeming.
Maar Jan de Jong bleek niet staat te zijn deze functie te combineren met de vele werkzaamheden van zijn bedrijf en al in juli 1959 werd hij opgevolgd door Sietse de Jong. Jan de Jong is op dat moment ruim 24 jaar actief geweest in het reddingswezen. Al in 1934 bij de viering van 110 jaar reddingswezen zien wij hem op de foto die is gemaakt van de bemanning, voerlieden, walploeg en commissieleden van het reddingstation Ameland. Jan de Jong is dan nog maar 22 jaar en dat is hem ook wel aan te zien op de foto. Het station Hollum had toen alleen nog maar de beschikking over een roeireddingboot.
Ook op de foto die is genomen ter gelegenheid van de ingebruikname van de eerste motorstrandreddingboot en het nieuwe boothuis in 1937 zien we Jan de Jong, Sietse de Jong, Douwe Borsch, schipper Botte Neij en Lolke Kanger in vol ornaat voor de deuren van de nieuwe reddingbootschuur. Daarna komen we zijn naam regelmatig tegen. Zoals bij reddingsactie van de bemanningsleden van de tjalken “Hoop op Behoud” en “Johanna” in 1938 en de redding van de 9 bemanningsleden van de IJmuidense trawler “de Sperwer”op 8 oktober 1938.
Ook bij de vele tochten tijdens de oorlogsjaren is Jan de Jong dikwijls als bemanningslid aanwezig. Vaak worden deze tochten ondernomen op bevel van de Wehrmacht op zoek naar piloten en bemanningen van neergeschoten vliegtuigen.
Even dreigt Jan de Jong te worden ingezet bij de Arbeidseinsatz in Duitsland. Maar schipper Botte Neij maakt de “mijnheer van het Arbeidsbureau” duidelijk dat hij Jan de Jong als bemanningslid en “motordrijver” zeker niet kan missen en dat dit ook geldt voor de zoon van Gerrit Visser die moet helpen bij het te water brengen van de boot. Het zijn specialisten die onmisbaar zijn voor het reddingswezen. En zo kunnen de mannen op Ameland blijven.
Bekende reddingsacties na de oorlog zijn in die periode: het ms “Fortuna” in januari 1949, de tjalk “Geri” in oktober 1949 en de kustvaarder “Diet”in 1953.
Jan de Jong, zoon van Gijsbert de Jong en Antje de Boer, werd geboren op 17 mei 1912. Gijsbert de Jong was een broer van IJnze de Jong, de vader van o.a. Hannes de Jong. Hannes de Jong en Jan de Jong waren dus volle neven van elkaar.
Gijsbert de Jong, de vader van Jan werd geboren op 12 augustus 1878. Hij was een zoon van Cornelis Ynsen de Jong en Aafke Tjerks Bakker.
Cornelis en Aafke krijgen 7 kinderen maar het gezin maakt erg veel mee. Dat kun je zien wanneer we hieronder aangeven hoe oud de kinderen zijn geworden.
- Eeke geboren 22 oktober 1863 overleden in 1882, 18 jaar oud
- Jan geboren 2 juli 1866 overleden in 1891, 25 jaar oud
- Tjerk geboren 5 juni 1869 overleden in 1888, 19 jaar oud
- Pieter geboren 24 maart 1872 overleden in 1888, 16 jaar oud
- Ynse geboren 29 april 1875 overleden in 1941, 66 jaar oud
- Gijsbert geboren 12 augustus 1878 overleden in 1930, 51 jaar oud
- Hidde geboren 16 juli 1882, ongehuwd, overleden in 1931, 48 jaar oud.
We moeten echter wel weten dat de gemiddelde levensverwachting in de tweede helft van de 19e eeuw nog slechts 37 jaar is. Tegenwoordig is dit 78 jaar! Besmettelijke ziekten, zoals tuberculose, eisen vele slachtoffers.
Ynse en Gijsbert zijn de enige kinderen van Cornelis en Aafke die getrouwd zijn. Hidde de Jong lijdt aan vallende ziekte, tegenwoordig beter bekend onder de naam epilepsie. In de verslagen van de kerkenraad van de Doopsgezinde Gemeente van Hollum vinden we een verslag over het onderbrengen van Hidde in Heemstede. De familie is erg blij wanneer voor hem onderdak wordt gevonden in een kliniek in Heemstede. In 1930 verhuist hij naar Heemstede. Helaas overlijdt hij daar al in 1931, nauwelijks enkele maanden later.
Ynse de Jong trouwt in 1903 met Antje Nagtegaal. Ynse en Antje krijgen 7 kinderen. Dat zijn Eeke, Cornelis, Jan, Hannes, Aafke, Griet en Ytske. Cornelis en Jan overlijden beiden op jonge leeftijd. Cornelis is geboren op 7 september 1905 en overlijdt, 17 jaar oud , in 1923. Veertien jaar later maakt de familie opnieuw de toch naar de begraafplaats. Hun zoon en broer Jan, geboren in november 1910 overlijdt in 1937. Hij is 26 jaar geworden. Eeke trouwt met Sijtze de Vries en Aafke met zijn broer Bram (Abraham) en verhuizen naar Amsterdam en Den Haag. Ytske trouwt en verhuist naar het buureiland Terschelling.
Hannes blijft op het eiland en is ook een flink aantal jaren actief met zijn paarden bij het reddingstation Hollum. Op een lijst van voerlieden in het jaar 1952 vinden wij zijn naam terug.
Gijsbert de Jong was 33 jaar oud toen hij op 28 december 1911 trouwde met de eveneens 33-jarige Antje de Boer. Zij was een dochter van Willem Klazen de Boer en Pietje Pieters Ruijgh.
Antje is eerder getrouwd geweest met Thijs Visser, zoon van Jacob Folkerts Visser en Hieke Arends Wijnberg. Dit huwelijk wordt op 30 augustus 1900 voltrokken. Zoon Jacob wordt geboren op 14 december 1900. Thijs Visser komt kort na het huwelijk op zee om het leven.
Hij wordt vermist, want in het register van de burgerlijke stand van de gemeente Ameland vinden we een bijzondere huwelijksakte. Het is de akte van het huwelijk van Gijsbert de Jong met Antje de Boer. In de akte is het vonnis van de Arrondissementsrechtbank vermeld waarbij aan Antje de Boer toestemming tot het aangaan van een nieuw huwelijk wordt verleend. De vermiste Thijs Visser wordt daarbij afwezig en vermoedelijk overleden verklaard. In het boek “Onder het Torenlicht”, geschreven door een andere Thijs Visser in 1946, wordt een en ander beschreven. Alleen zijn de namen van betrokkenen aangepast.
Gijsbert de Jong overlijdt op 19 juni 1930, hij is dan nog maar 51 jaar. Jan de Jong is op dat moment net 18 jaar oud. Hij blijft achter met zijn moeder Antje. Zeker mede hierdoor krijgt hij de naam “Jan van Tanne”, of beter gezegd Jan van Tante Antje. Maar vermoedelijk hebben nichtjes of neefjes dit eens verbasterd tot deze afkorting.
Jan de Jong trouwt op 19 juli 1945, heel kort na de bevrijding van ons eiland, met Sjoukje Wijnberg.
Sjoukje is een dochter van Cornelis Wijnberg en Antje Kanger en geboren op 19 juli 1920. Cornelis Wijnberg werd geboren op 17 september 1896. Hij is nog maar 26 jaar wanneer hij op 20 november 1922 komt te overlijden. Zijn vrouw Antje Kanger bouwt en bestiert jarenlang een kruidenierszaak op de Driesprong. Haar via de sportclub Amelandia zo bekende zoon, Cor(nelis) Wijnberg, volgt haar later op. In het pand is nu de boekhandel “de Hoge Stoep” gevestigd.
Jan de Jong overlijdt 85 jaar oud op 29 april 1998. Zijn vrouw Sjoukje overlijdt op 5 maart 2007.
Deze publicatie verscheen eerder in het boekje voor donateurs van het Maritiem Centrum in Hollum.
Heeft u foto's of informatie over Jan de Jong en zijn familieleden? Reageer!