De “Claus Dreyer” strandt bij Ameland
Van Jelske Booyink kwamen onlangs foto’s binnen van haar overgrootvader, de bekende Amelander aannemer Foppe de Jong. Daaronder zaten twee foto's van de stranding van de ‘Claus Dreyer’ uit Bremen in 1904. Thijs Gras dook in de archieven en stelde, met hulp van het Kustvaartforum, het volgende verhaal samen:
Het schip
De ‘Claus Dreyer’ was een stalen driemastschoener, gebouwd in 1901 bij de scheepswerf Conrad Luhring in Hammelwarden. Het schip mat bijna 34,29 meter in lengte, 6,76 meter in de breedte en had een diepgang van 2,31 meter. Als volumematen werden opgegeven: 190 BRT, dan wel 164/99 ton.1 De thuishaven was het Duitse Bremen, waar het voer bij de Reederei Claus Dreyer.
De stranding
Op 30 december 1904 komt het schip, onderweg van Londen naar Hamburg en geladen met leem als
ballast, in de buurt van Ameland in een zware storm terecht. Kapitein Kriene Stellamans kan een stranding niet verhinderen. Rond half zes ’s avonds loopt het schip bij paal 18 aan de grond. Alarm voor de paarden en de bemanning van de reddingboot van Nes! Negen mannen en schipper Jan Lolkes Wagenaar (1837 – 1916) verzamelen zich, maar het valt allemaal niet mee, zo blijkt uit het strandingsrapport. Door de vreeselijke oploopende zeeën kwam de geheele bemanning onder de boot, daar de boot niet direct van de wagen af vlot werd, en ze dus eerst geschoven moest worden. Het was een bijzonder lastige poging tot redding, daar de paarden reeds 2 ½ uur zwaar getrokken hadden om de plaats van de stranding te bereiken. Bij alle inspanningen gaat één zwemvest verloren en scheuren er twee: de bootsman oordeelt uit eigen ervaring dat de zwemvesten niet voldoende zijn. Ook komen de mannen erachter dat de lantaarns niet goed voldoen.2
Terwijl de Amelander redders vechten tegen de elementen, heeft de zevenkoppige bemanning op de ‘Claus Dreyer’ ook niet stil gezeten. Zij hebben hun eigen reddingboot in stelling gebracht en rond 21.00 uur slagen zij erin om met die boot aan wal te komen. Door de storm belandt het schip hoog op het strand.
Het vlottrekken van de Claus Dreyer door Amelanders in opdracht van Foppe de Jong (foto's zijn van 25 januari 1905, Jelske Booyink)
De berging
In de dagen daarna blijft het spoken en de schoener komt bijna tegen de duinen aan te liggen. In alle haast wordt de inventaris geborgen. Dat is op 16 januari klaar. Maar het schip is nog maar net gebouwd en van zichzelf ook veel geld waard. Op 25 
februari wordt met aannemer Foppe Pieters de Jong (1855 – 1947) te Nes een contract opgemaakt dat hij het schip voor f. 8250,- gulden zal proberen af te brengen. Hij zet een ploeg bergers aan het werk. Van verre klinkt ons het gezang der lustige werklui in de ooren; naderbij gekomen, hooren we: “zet aan, jongens, hij leeft!” De mannen zetten aan, opgeruimd en blij van geest en ons “Clausje” schiet weer vooruit. Zoo is hij dan na dagen arbeids gekomen tot het punt, waar hij, zoo de vloed wat meehielp, door eene uit Delfzijl gereed liggende sleepboot zou kunnen worden weggetrokken in zee om hem vervolgens te brengen naar Bremen.3 Helaas lukt het op 22 maart de sleepboot niet het schip vlot te trekken. Ook in de weken daarna krijgen de bergers de klus maar niet geklaard. Kaapstanders en vijzels brachten het ijzeren vaartuig nogal voorspoedig langs een helling op de waterlijn, maar toen volgden doode getijden of hevige stormen. Geulen, tot diepten gegraven, baatten niet, daar ze onmiddellijk weer verzandden, en wanneer het schip al vlot liep, kon de sleepboot zich voor de kust niet wagen.4
Maar dan, op 27 april 1905, krijgt de sleepboot ‘Anna Sophia’ uit Delfzijl het schip vlot en de dag daarop wordt het door Foppe de Jong samen met enkele Amelanders, onder wie Dirk Former en Jacob de Jong, veilig in Bremen afgeleverd. Het is al met al een lucratieve klus. Naast de investeringen voor het bovengenoemde extra materiaal, loonkosten van f 1500,- voor de werklieden en f 318,- voor de matrozen, f 700,- voor inzet van de sleepboot, vertering en reiskosten naar Bremen en terug en een fooi voor de sleepbootbemanning van f 4,-, houdt Foppe van de f 7575,- die hij van de verzekeraar voor de berging ontvangt, totaal f 3313,14 als winst over.5 In die tijd is dat een enorm bedrag.
Sleepboot Anna Sophia uit Delfzijl (foto: Jan A. Blaak)
Hoe het verder ging
Het schip wordt weer opgekalefaterd en op zeker moment wordt er een stoommachine in geplaatst waardoor het verder door het water gaat als stoomschip, maar dan wel onder andere namen. Eerst heet het ‘Walküre’, daarna ‘Alma Stein’, ‘Willy Taaks’ en ‘Partner’. Vanaf 1931 voert het de naam ‘Helene’ en is het schip eigendom van J. Gronemeier uit Hamburg. Dat blijft zo tot na 1945.
Bronnen
Diverse artikeltjes en berichtjes uit de digitale kranten via Delpher.nl alsmede het strandingsrapport van Ameland. Voorts informatie verkregen na een oproep op Kustvaartforum.nl. Met speciale dank aan Gert Schouwstra en Jan A. Blaak.
Voor een compleet overzicht kunt u contact opnemen met Thijs Gras (tgras@xs4all.nl).
--------------------------
1 Informatie via Gert Schouwstra, na een oproep op Kustvaartforum.nl op 10 juni 2018.
2 Strandingsrapport Archief KNRM, archief 63, inventarisnummer 14 (Noord Hollands Archief, Haarlem).
3 Leeuwarder Courant 27 maart 1905 (via Delpher.nl).
4 Nieuwsblad van Friesland 15 april 1905 (via Delpher.nl).
5 Deze informatie is afkomstig uit een boekje van P. Heslinga over Foppe de Jong