De eerste zomerwoningen bij Nes & Hollum
Zomerwoningen te Nes
In 1921 werden de eerste zomerhuizen in de Rijksduinen gebouwd bij het Havenpâd (nu Strandweg) te Nes werd een terrein in erfpacht uitgegeven waarop 
vijf Oostenrijkse landhuizen werden gebouwd. Deze huizen kwamen pasklaar uit Oostenrijk; ze waren geheel van hout en werden in korte tijd met behulp van een paar Oostenrijkse monteurs in elkaar gezet. Bij elk huis behoorde een zeer eenvoudig meubilair o.a. stoelen met houten zittingen. Het volgende jaar werden nog eens vijf van deze Oostenrijkse woningen gebouwd en het daaropvolgende jaar nog vijf huizen van een eigen ontwerp. De dakbedekking bestond uit hout en spanen die enkele jaren later werden vervangen door dakpannen. De onderneming die de woningen bouwde kreeg de naam 'Maatschappij tot Exploitatie van Zomerhuizen op Ameland'. Inmiddels waren ook anderen met de bouw van een eigen zomerhuis begonnen. Spoedig stonden aan het Haverpâd al een 40-tal gebouwen. Er werden geen hoge eisen gesteld en de gebouwen waren van uiteenlopende aard. Voor barakken uit de Eerste Wereldoorlog, 
keten en noodwoningen werd meestal wel een bouwvergunning verleend. Zo had bijvoorbeeld de vereniging van Spoor- en Tramweg-personeel 10 woningen geplaatst die na de Eerste Wereldoorlog bij verschillende stations als noodwoning hadden dienst gedaan. Toen het Haverpâd was volgebouwd, werd respectievelijk langs de Duinweg, Pianoweg, IJsbaanweg en Berkhoutsweg gebouwd. In 1939 stonden langs de genoemde wegen 126 zomerhuizen, 2 badhuizen en een ruime kindervakantiehuis Excelsior, een bijzonder fraai gebouw in de Amsterdamse school bouwstijl van architect Beintema.
Links het badhuis van Scheltema uit 1902, en in het midden Excelsior, rechtsboven is het Haverpâd en rechtsonder dezelfde situatie later.
Het eerste badhotel werd gebouwd in 1902 en in 1916 sloeg dit gebouw tijdens een stormvloed bijna geheel weg. Het Jaar daarop werd een nieuwe badhuis gebouwd aan de westkant van het Haverpâd. In 1926 bouwde Steinvoorte aan de andere zijde van de weg een tweede badhuis dat later aanzienlijk werd uitgebreid.
Tekening van de wegen in het Nesserbos uit 1922 waarvan het meeste nu verdwenen is.
In augustus 1940 moesten vreemdelingen op last van de bezetter het eiland verlaten, en alle huisjes kwamen leeg te staan. Omdat velen in de haast het eiland hadden verlaten kreeg men later toestemming om de zomerhuizen af te sluiten en waardevolle spullen mee te nemen. Nadat in 1941 een aantal eigenaren waren begonnen hun huisje af te breken. Maar in 1942 moest de gemeente in opdracht van de bezetter een 20-tal huisjes afbreken, dit was het begin van een algemene opruiming totdat de toegang tot het duinterrein verboden werd en er landmijnen werden gelegd.. de bezetter brak de huisjes af en voerde ze per schip af. Wat bleef bestaan was Excelsior en 6 woningen in de nabije omgeving hiervan, ook de beide badhuizen en de woningen die bewoond werden door de fotograven bleven bestaan.
Strandpaviljoen te Ballum
Ook Ballum heeft een strandpaviljoen gekend. In 1930 besloten Hendrik Nobel, Barend Nobel en Bertus Visser een badpaviljoen te bouwen op de duinen van het Ballumer badstrand. Bertus Visser is de kastelein van dit etablissement geworden. Het gebouw werd opgetrokken op de duinenrand waar zeven jaar eerder nog het strand was. Het badpaviljoen is in 1942 door de eigenaars afgebroken.
Zomerwoningen te Hollum
Op beide foto's valt het Badhuis van Cor Lublink te zien maar links staat hij op het strand en rechts binnen de duinen.
In het westelijk duingebied van Hollum, de Tonneduinen genaamd, stonden voorheen een vrij groot aantal zomerwoningen. Dit duingebied strekte zich ooit vele meters naar het westen uit. Door de duinen liep het 'Sierdsmoaispâd' wat tot aan het dorp liep. In het westelijk duingebied stonden de Kaap, de Sein-wachttoren, twee badhuizen en 37 vakantiehuizen van goede kwaliteit. De badhuizen stonden aan de duinrand en dat was een nadeel zoals later zou blijken. Het eerste badhuis werd door Cor Lublink gebouwd en heeft tot 1935 aan de duinrand gestaan waarna het door duinafslag moest worden afgebroken en is verplaatst naar de binnenkant van de duinen. Ook het tweede badhuis van de familie Kossen wat in 1928 gebouwd werd, moest hetzelfde lot ondergaan en is naar de binnenkant van de duinen verplaatst waar het vele jaren heeft gestaan. Vroeger ging men dansen bij Kossen wat later de discotheek 'West End' (alias 't Bakje) werd. Dat de duinafslag hevig was, mag duidelijk zijn. In de Tweede Wereldoorlog zijn op last van de bezetter veel vakantiewoningen gesloopt die voor bunkers plaats moesten maken. Hierdoor verviel voor het westelijke strand de functie van badstrand en dus ging de bevolking naar de zuidkant van het eiland om te baden.
Kaart van het westelijk duingebied bij Hollum waar 37 zomerwoningen en twee badpaviljoens (A&B) zijn gebouwd. Tevens stond er een Kaap (zie foto).
Huisje nr. naam huisje eigenaar 
1 Bellevue Lublink
2 Castor en Pollux J. Engels
3 Vries Park Jan de Vries
4 Orchidee ?
5 Armeria Jaap de Vries
6 Zonneheuvel G. de Vries
7 Duinwilg D. Sparrius
8 kruidenierswinkel Siemen Bakker
9 Campanula J. Barf
10 Erica W. de Boer
11 Zeedoorn J. Hondema
12 Doornknopje J. Hondema
13 De Arend J. Hondema
14 Soekadjadi M. Klein
15 Zomerlust Halm
16 Zandblauwtje Zondag
17 Walstro Zondag
18 Zeedistel Zondag
19 Ulva Halm
20 Zilverschoon Jan Visser
21 Vergeet mij niet J.D. Engels
22 Pondok Heeres
23 Pondok Gedek H. Hondema
24 Duinroos W. Lublink
25 Pirola W. de Boer
26 Zeezicht W. de Vries
27 Golfzang ?
28 Parnassia ?
29 Centiana ?
30 Stella Maris J. Bakker
31 Janna H. Heiloo
32 Thalassa ds. Polman
33 Delta Folkert Jacobs Visser
34 Gamma ?
35 Betha de Ridder
36 Alpha ds. Jacob Los
37 Zeekraal de Wind
Weet u wie de eigenaren van de vakantiewoningen Orchidee, Golfzang, Parnassia, Centiana of Gamma zijn? Laat het ons weten door een reactie achter te laten of mail ons naar info@amelanderhistorie.nl. Aanvullingen zijn altijd welkom!