Pôllepraat nummer 77 november 2015
In dit nummer van de Pôllepraat stonden weer enkele bijzondere schenkingen voor stichting ‘De Ouwe Pôlle’. Zo had dhr. D. van der Geest uit Stiens enkele bijzondere bodemvondsten bij Nes gedaan, namelijk 8 fragmenten van grote kleiknikkers die als stop op de hals van een kruik gebruikt werden. Ook was er door P. Schaafsma uit Nes een besneden, beschilderde plank met rode tekst ‘Oupt Jacobs Kat, anno 1767’ op een blauw ondervlak geschonken. Verder had dhr. M. Tangerman (voormalig dienstkringhoofd van rijkwaterstaat) diverse bestekken van Rijkswaterstaat over Ameland geschonken. Onder andere over de reparatie en vernieuwingen van de dorpstoren van Hollum (uit 1823!) en over de bediening van het veer tussen Ameland en Holwerd van de periode 1904-1906.
Naast diverse schenkingen is Stichting Amelander Musea blij dat ze wederom twee werken van de bekende schilder Germ de Jong heeft kunnen verwerven. Het ene werk betreft een schilderij van een duinlandschap bij Nes en het andere werk is een krijttekening van een dorpsgezicht van Nes. De twee werken zijn de afgelopen maanden respectievelijk van een particulier en op een veiling aangekocht. Overigens hoorde De Jong strikt genomen niet bij de Bergense school ook al vertonen een paar van zijn werken daar veel verwantschap van. Hij is vooral internationaal bekend door zijn bloemstillevens.
Oense Straatsma heeft de afgelopen decennia zich met diverse aspecten van de Amelander geschiedenis bezig gehouden, zoals de Amelander walvisvaart. Thans heeft hij een deel van zijn archief aan de stichting geschonken. Dit betreft vooral aantekeningen, documenten en boeken die hij bij het opstellen van exposities en publicaties voor museum Sorgdrager gebruikte. Straatsma zal zich nu voornamelijk op zijn onderzoek naar de boerderijen op Ameland focussen waar eerder al een boek over verscheen. Deze maand verschijnt ook zijn nieuwe boek ‘Ameland’ met verrassende inkijkjes in de rijke Amelander geschiedenis.
Stichting ‘De Ouwe Pôlle’ heeft ook een winterprogramma 2015/2016 samengesteld, bestaande uit een drietal lezingen en een avond Amelander ‘printkes kieke’ met Pieter Jan en Tineke Borsch. Op 18 november zal er in het natuurcentrum te Nes een lezing ‘Over de historische scheepsgegevens uit de Sonttolregisters’ door Johan Steendam en Ubo Kooijinga gegeven worden. Daarbij ligt de focus vooral op de rol van Ameland in de Sonttolregisters. Op 20 januari 2016 vindt in ‘De Wijde Blik’ in Ballum een lezing over het boek ‘Geschiedenis van de Wadden. De canon van de Waddeneilanden’ door de schrijvers Anne Doedens en Jan Houter gegeven worden. Tot slot is er op 16 maart 2016 nog een lezing over ‘De oude Walvisvaart’ van Ineke Vong-Uitgeest waarvoor zij de onderzoeksresultaten van haar masterscriptie ‘Texelse walvisvaarders tussen ijsschotsen’ gebruikt. Ze zal o.a. een vergelijking tussen de Amelander en Texelse walvisvaarders maken.
Joke Mosterman schreef een artikel over de grafsteen van Eltien Scort. Haar bezoek aan de Föhr en Amrum bracht haar op het idee een verhaal te schrijven over een grafsteen van een Amelander zeevarende. Op Ameland zijn diverse monumentale grafstenen van honderden jaren oud. Voor haar verhaal contacteerde Joke, Pieter Jan Borsch met wie ze over de grafstenen op het kerkhof in Hollum sprak. Ze besloot het verhaal over de bijzondere grafsteen van Eltien Scort te schrijven. Volgens Pieter Jan Borsch wordt met Eltien Scort de Amelander Eeltje Sjoerds Klein 
bedoeld. De sterftedata die op de grafsteen staan, vergelijkt hij met die van Eeltje Sjoerds Klein en dat komt overeen. Vermeldenswaard is dat deze Eeltje Sjoerds Klein de grootvader van Eduard Douwes Dekker (de beroemde Multatuli) is. Sietske Klein was een dochter van Eeltje Sjoerds Klein en de moeder van Multatuli.
Eeltje Sjoerds Klein is op zijn 43e gestorven op 12 februari 1791. Hij was op 27 oktober 1774 met Claaske Jans Nagtegaal getrouwd en kreeg met haar drie dochters: Sietske (1782), Antje (1786) en Hester (1788). Van beroep was hij kapitein en voer hij in 1786 op de ‘Koning van Groot Brittannien’ en in 1790 op de ‘Johanna Philipa’. Al met al is het bijzonder dat zo een grafsteen van op de kerkhof in Hollum ons herinnert aan de Amelander roots van Multatuli!
Dit jaar is het ook 100 jaar geleden dat De Hoge Diek werd gebouwd. Pieter Jan Borsch schreef daar een aardig artikel over. Zo heeft deze dijk gedurende bijna 15 jaar als waterkering gediend en het Waddenzeewater tegen gehouden. Nadat de dijk aan de Waddenzeekust door het waterschap Nes-Buren in 1929 gereed was, had midden-Ameland een dubbele zeekering. Mocht hier in de toekomst de dijk al doorbreken dan wordt het westelijk of oostelijk deel van het eiland door de Hoge Diek beschermd. In het boekje ‘De geschiedenis van de Amelander Waterschappen’ van Hans Bakker kunt u uitgebreid over de waterschappen en de aanleg van de dijken lezen.
Tot slot stond in deze Pôllepraat nog een prachtig verhaal hoe de cranberry’s op Ameland zijn geplant. Via een kostganger van Terschelling was de in Driehuis woonachtige Heere Schols in het bezit van cranberry-plantjes gekomen. De helft van deze plantjes plantte Heere Schols in de duinen bij Driehuis. De andere helft plantte hij in de zomer van 1947 in de duinen bij Ballum waar nu een fietspad loopt. Heere Schols wist dat deze plantjes het beste in een vochtige duinvallei gedijen. En zo kwam de cranberry-plant van Terschelling via Driehuis op Ameland terecht!