Stamboom, zin of onzin?

Waarom zoek je eigenlijk je stamboom uit? Want laten we wel wezen, het is niet noodzakelijk om te weten wie precies je voorouders waren. Ook zonder die kennis moet je in staat zijn om je eigen leven te leiden. En toch zoek ik, net zoals duizenden anderen, uit hoe mijn voorgeslacht precies in elkaar stak. 

Vroeger, toen was het wel van belang om goed inzicht te hebben in je familierelaties. Met name in kleine, afgeschermde gemeenschappen zoals op een eiland. Geografische  omstandigheden beperkten contacten met de omliggende wereld waardoor minder “vers” bloed binnen kwam. Met als gevolg dat het aantal beschikbare partners om een relatie mee te beginnen relatief klein was. Daarmee lag al snel het gevaar van inteelt (oftewel "voortplanting uit een verbintenis van verwanten") op de loer. Door ervaring wijs geworden wist men namelijk wel dat als nauwverwante mensen kinderen krijgen, de kans op erfelijke ziektes toeneemt. Hetgeen weer kan leiden tot mismaaktheid of tot psychische aandoeningen. Of een zwakkere lichamelijk gesteldheid. Voorkomen is beter dan genezen en genoeg reden om te zorgen dat je inzicht had in je stamboom. 

Maar dat was vroeger. Tegenwoordig is de wereld een stuk kleiner geworden en het risico op inteelt drastisch afgenomen. Daar heb je geen stamboom meer voor nodig. 

Dus wat heb je verder nog aan? De kans dat je tot de ontdekking komt dat jij de (bij voorkeur enige) overgebleven erfgenaam bent van een tot op dat moment volstrekt onbekende oudoom. Die lang geleden als het zwarte schaap uit de familie was gezet en vervolgens zijn fortuin in Amerika had gemaakt. Het kan natuurlijk, maar de kans dat je de hoofdprijs in de staatsloterij wint is waarschijnlijker. Bovendien, als er ooit al een familiefortuin was, dan hebben ze dat meestal lang geleden al opgesoupeerd. Zonder ook maar een moment aan jou te denken. Nee, tenzij er sterke aanwijzingen voor die rijke oudoom zijn, kun je je tijd wel beter besteden.

En dat geldt tevens voor een adellijke titel. Als je maar lang genoeg zoekt, dan ben vanzelf wel ergens aan de adel gelieerd. In mijn geval oude Friese adel (Siccama) en maar liefst 13 generaties geleden in de 16e eeuw. Waarschijnlijk kan iedere Fries eenzelfde, of zelfs betere, relatie terugvinden. Overigens die druppel blauw bloed levert nog geen titel of grondbezit op (en over geld hebben we het al gehad). Kortom, uitgezonderd voor de onderzoeker die in rechte lijn afstamt en een familiewapen terugvindt, schiet je met die adellijke voorouders evenmin veel op. 

Wat echter wel intrigerend is, is om te kijken hoe ver je eigenlijk in de tijd terug kan gaan. Voor iedere Nederlander is dat sowieso 1811, toen iedereen door de regering van Napoleon Bonaparte opgeroepen werd om zich met een achternaam te laten registreren bij het gemeentehuis. Voor eerdere gegevens moet je wat meer geluk hebben en ook meer inspanning verrichten. Zoeken naar een vermelding in kerkelijke en bestuurlijke registraties of gegevens van een notaris of rechtbank. 

Zo kon ik uiteindelijk op Ameland de mannelijke lijn rechtstreeks herleiden tot begin 17e eeuw (mijn 10e overgrootvader, mr. Sipke Jansen, chirurgyn en burgemeester van Hollum in 1627). En vervolgens op de vaste wal tot eind 15e eeuw. Via DNA zelfs tot het jaar 1295 in Devon, Engeland. Oftewel, ruim 800 jaar voorouders. 

Niet dat je ook daar direct iets aan hebt, maar het geeft wel inzicht in je roots, je oorsprong. In een verleden dat heeft geresulteerd in een menging van genen van personen die eeuwenlang samen op een eiland leefden. Een unieke smeltkroes waarbij karakters werden gesmeed en waarden en normen gevormd, die nog steeds gelden. Het heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik ben wie ik ben. En misschien wilde ik dat met mijn stamboom gewoon bevestigd krijgen.

Door René Stender