't Dassenhuus in Hollum

Aan de Hereweg 12 staat naast de Hoge Stoep een huis dat het Dassenhuus genoemd wordt. Die naam verwijst naar de uitgestorven familie Das die het huis heeft laten bouwen. Volgens de jaarankers is het huis in 1779 gebouwd. Vanaf dat jaar werd het door de schipper Andries Klasen Das en zijn vrouw Anke Douwes bewoond. Andries was een zoon van Klaas Jansen Das en werd geboren op 18 januari 1734 en overleed op 15 februari 1821 in Hollum. Zijn vader Klaas was een grootschipper en komt op een lijst van commandeurs van Dekker voor. Zo voer hij in 1727 op de ‘Juffrouw Margaretha’ met 60 last, in 1730 op de ‘Juffrouw Catharina’ met 68 last, in 1733 op ‘de Liefde’ met 57 last en tot slot in 1736 op de ‘Vrouw Margaretha’ met 119 last. Daarnaast komt Klaas Jansen Das in het Sonttolregister voor namelijk in de jaren 1727-1729, 1733-1735 en in 1738 en 1740. Hij voer dan vanuit Amsterdam naar plaatsen als Danzig en St. Petersburg. Klaas Jansen Das zal als commandeur het nodige vermogen vergaard hebben. Over zijn zoon Andries is helaas niet veel bekend. Wel is het zeker dat hij in navolging van zijn vader voor het ruime sop koos. Hij was in 1779 schipper op Stad Oesdoek met 18 bemanningsleden, waaronder 6 Amelanders en voer naar Archangel. Tevens was Andries seinwachter voor de Fransen voor 6,5 gulden per week van 25-07-1799 tot 26-10-1801. Waarschijnlijk zal Andries van het kapitaal van zijn vader en van hetgeen hij zelf gespaard had het huis hebben laten bouwen.

In het rode vierkant is het Dassenhuus te zien

Andries Klasen Das en zijn vrouw Anke Douwes kregen voor zover bekend drie dochters, te weten: Suzanna (1760), Neeke (1762) en Janke die op 6 november 1768 in Buiksloot op het schip van haar vader overleed. De oudste dochter Suzanna ging met Saake Jetzes in ondertrouw op 16 augustus 1787 in Amsterdam. Later hertrouwde zij met Hendrik Kuipers met wie zij een dochter genaamd Trijntje kreeg. De tweede dochter Neeke trouwde op 9 mei 1784 te Buiksloot met Drewes Keimpes van der Laag. Drewes was een zoon van Kemp Drewes en Martje Barends en was op 17 oktober 1760 in Nes geboren. Hij was van beroep commandeur wat voor zijn vrouw Neeke niet geheel onbekend was. Later zou het paar het huis van hun (schoon)vader gaan bewonen. Ze kregen dertien kinderen waarvan er een aantal al vroeg stierven. Een zoon van Drewes en Neeke van der Laag-Das die Barend Drewes Kuip heette, werd op 20 maart 1796 geboren en trouwde later op 29 april 1821 met zijn nicht Trijntje Kuipers.

Drewes Kempes van der Laag heeft in Franse gevangenschap gezeten en schreef een brief aan zijn vrouw Neeke Andries Das. De brief dateert van 7 mei 1795 en valt hieronder te lezen.

Andries Klasen Das zijn huis stond in 1810 als huisnummer 244 geregistreerd. Het huis had 12 deuren en vensters en werd door twee mensen bewoond. Andries Klasen Das overleed om 9.15 op 15 februari 1820. Van zijn begrafenis zijn de onkosten bewaard gebleven. “Den 15 Febr. 1820 oud zijnde 87 Jaren en een maant, uitvoerig worden gespecificeerd in verschillende categorieën als; voor het uytkleden, Luyders, Dragers, omnoders enz. Verder: Aan Jan Nagtegaal voor bollen fl.14,- Aan dito 150 beschuyt fl.1,10. Aan Eppe Ruyg fl.6,- dito beschuyt fl.1,- Aan dito nog aan bollen fl1,4,- Klaas Jops fl.10,- dit beschuyt fl.1,- voor Make van de kist fl.7,4 voor het kleed over de kist fl. 10,- koek en krakels fl. 1,18 beschuyt en bollen fl1,2,- 4 lood koffy fl. 4,11,-, 3¾ lood klontjes fl. 2,17, 1¼ lood tee fl.2,156,8. Uit de notatie van de bedragen is af te leiden dat men nog moest wennen aan het gebruik van guldens, stuivers en centen die tijdens de Bataafse Republiek waren ingevoerd. Het graf van Andries en zijn vrouw Anke Douwes heeft een lange tijd op de begraafplaats van de hervormde kerk in Hollum gestaan. Volgens een map Grafschriften van Ameland van Tresoar stond daar op vermeld:” 1803 den 29 mei is te Amsterdam overleden Anke Douwes huisvrouw van den oud koopvaardy cap. Andries Klases Daas in den ouderdom van 65 jaren 7 maanden en 5 dagen en ligt alhier begraven”. Anke Douwes schijnt aan boord van het schip van haar schoonzoon Drewes Kempes van der Laag te zijn overleden. Dit was op 29 mei 1803 op het schip ‘Margaretha Johanna’.

In 1832 stond het Dassenhuus in het kadaster als perceel B2280 en 330m² groot en werd het door Drewes Kempes van der Laag bewoond. Zijn vrouw Neeke Andries Das overleed op 25 september 1821 te Hollum dus woonde zij in 1832 niet meer in haar ouderlijk huis. Drewes Kempers van der Laag overleed op 27 maart 1831 waarna het huis in handen van zijn dochter Janke komt. Janke Drewes van der Laag was op 8 juli 1830 met Hendrik Willems de Boer getrouwd. In het kadaster staat Janke als 'landbouwersche' beschreven wat mogelijk kan zijn geweest. Achter het huis moet namelijk een schuur gestaan hebben dus kon zij  daar boeren. Haar man Hendrik Willems de Boer was koopvaardijkapitein en is later nog wethouder geweest. Ze kregen acht kinderen van wie de dochter Anna in Amsterdam geboren was. Haar vader Hendrik Willems de Boer overleed op 21 januari 1893 op 81-jarige leeftijd waarbij hij het huis aan Anna naliet. Zij was een jaar later op 8 februari 1894 op 51-jarige leeftijd met Symen van der Mey getrouwd. Symen was toen 47 jaar oud en was een zoon van Gooy Jacobs van der Mey en Welmoed Foekes de Jong. Hij was eerder met Gelske Hendriks de Boer getrouwd en had met haar twee kinderen gekregen. Twee weken na de geboorte van het tweede kind in 1868 overleed Gelske op 24-jarige leeftijd. Haar pasgeboren dochter Janke werd maar een maand oud. Symen van der Mey bleef met dochter Welmoed achter. Hij zou pas 15 jaar later met Anna Hendriks de Boer hertrouwen. Eerder was Anna met Hans de Boer getrouwd met wie zij een dochter Jacoba Petronella had gekregen. Dit kind overleed in een bedstee in het Dassenhuus aan kinkhoest. Anna heeft een groot deel van de opvoeding van dochter Welmoed voor haar rekening genomen dus had zij voor het trouwen al een relatie met Symen. Welmoed van der Meij was op 2 januari 1867 geboren en trouwde op 24 augustus 1893 met Johannes Klazen Brouwer. Ze kregen vier kinderen: Klaas (1895), Gelske (1896), Johannes (1898) en Pietje (1901). In het dienstjaar 1904 gaat een deel van het huis naar de zeeman Johannes Klazes Brouwer dus wordt het dan door zijn gezin bewoond.

Kaartje van het kadaster uit 1832. In het rode vierkant zien we B2280 wat thans het Dassenhuus is én B2279 wat ook een huis met erf was. Het was 500m² en hoorde eigenlijk bij het Dassenhuus aangezien het vanaf 1832 tot na 1900 steeds dezelfde eigenaren heeft gehad. Rond ca. 1905 zal dit gesloopt zijn waarna er een nieuwe woning gebouwd werd.

Het Dassenhuus heeft de kwalificatie van rijksmonument en is daarmee van cultuurhistorische waarde. Het bevat net als veel andere woningen, uit de 18^e eeuw die door commandeurs zijn gebouwd, een bepaald type waterlijst wat muizentand genoemd wordt. Op het huis is een dubbele waterlijst aangebracht en staat dusdanig als commandeurswoning bekend. Tevens bevat het huis een ontspanningsruitje. Hiermee wordt de kleine opening linksboven in de gevel bedoeld dat vermoedelijk als overdruk ventiel bij storm dienst deed. Als er storm was, deed men aan de lijzijde het luikje open zodat de overdruk weg kon. Daardoor bleven de dakpannen op het onbeschotten dak zitten.

Bronnen:

• Sonttolregister (digitaal raadpleegbaar);
• Het boek Ameland van toen;
• P.J. Borsch & T. Borsch-de Boer voor de genealogische gegevens van fam. Das;
• Foto ’t Dassenhuus van J.A. Blaak.

Geschreven door Jacob S. Roep