Waar zijn de vooroorlogse zomerhuizen van Duinoord gebleven?
De geschiedenis van toen tot nu verteld door Jan Beukema
Op vrijdag 24 januari 2025 kondigde voorzitter Meinte Bonthuis om 20.00 uur in de Toel in Nes de lezing aan van Jan Beukema. De zeer goed bezochte avond bestond uit twee gedeeltes: de zoektocht van Jan en Saskia Beukema naar de herkomst van hun eigen huisje en in het tweede deel de beschrijving van de vele huisjes, die Jan, bij zijn zoektocht naar het verleden van zijn eigen huisje als bijvangst ontdekte.
Jan Beukema vertelde: “Aan de rand van het Zuidlaardermeer in de buurt van Kropswolde / Meerwijck in de provincie Groningen staat een houten zomerhuisje op het hoofdterrein van WSV Klein Scheveningen, naast een haventje uit de jaren dertig van de vorige eeuw met twee rijen botenhuizen op het water. Aan het eind van het haventje staat nog een, iets groter, huis met rieten dak (‘Op ‘t End’) op een hoge stenen fundering. Het bijzondere van deze huisjes is dat ze hierin 1943 zijn geplaatst en afkomstig zijn van ‘Duinoord’, Nes, Ameland.
Sinds april 2013 zijn mijn vrouw en ik eigenaar van het houten zomerhuisje nr. 92. We hoorden van de verkopers dat “dit huisje van Ameland zou zijn gehaald tijdens de oorlog en op de huidige plek binnen enkele weken is neergezet”. Verder was hun niets bekend. Zelf vond ik ondertussen op internet een oude zwart-wit foto uit juni 1944 van ons huisje. Rond 1970 is het huisje overigens pas voorzien van een rieten dak.
In oktober 2013 begon ik een zoektocht naar de geschiedenis van ons huisje. Na het plaatsen van een berichtje in de rubriek “Ik zoek” van het Dagblad van het Noorden op maandag 4 november 2013 kwamen er interessante e-mails binnen over oud-bewoners van ons huisje. Met dank aan velen lukte het mij uiteindelijk om, met redelijke zekerheid, de “roots” van ons huisje terug te vinden. De familie Bodewes uit Sappemeer bezat vanaf begin 1933 een huisje met de naam ‘Marco’ in de duinen bij Nes, Ameland. De bouwtekening is identiek aan de bouwmaten van ons eigenhuis. In 2021 was er een doorbraak doordat ik meer recente advertenties vond van ‘Marco’ via www.delpher.nl. Tot de zomer van 1939 werd dit huisje namelijk nog verhuurd als zomerhuisje door C.B. Bodewes.’
Na de pauze, waarin een drietal boeken werden verloot, hervatte Jan Beukema zijn verhaal over zijn bevindingen rond de vooroorlogse zomerhuisjes van Duinoord: “Verrassend veel Groningers uit de stad en provincie (veelal winkeliers) blijken op Duinoord een huis te hebben gehad. Ik slaagde erin een aantal van deze huisjes nu nog op te sporen.
Zo blijkt er een vooroorlogs huis van Ameland in Renkum te staan. En met hulp van de Stichting de Ouwe Pôlle vond ik nog een zomerhuis in heel goede staat in Angerlo. Daarnaast zijn er zeker nog zes huisjes op het vaste land geplaatst, maar in de loop van de jaren afgebroken of afgebrand. En vermoedelijk zijner ook huisjes naar Duitsland vervoerd en daar (tijdelijk) geplaatst”
De eerste zomerhuizen blijken gebouwd te zijn in 1920. Behalve mooie zomerhuisjes met fraaie balkons en veranda’s verschenen er steeds meer tenten, hutten en eenvoudige woninkjes. Er werd geklaagd bij de gemeente over de kwaliteit en in 1928 stelde de gemeente Ameland een onderzoek in. In 1935 besloot de gemeente orde op zaken te stellen en kondigde aan alleen de huizen te laten staan die er netjes uitzagen. Eigenaren en huurders verzetten zich tegen het gemeentebeleid, tot aan de Raad van State toe, maar tussen 1937 en 1939 werd toch een groot aantal huisjes opgeruimd. Er is een kaart van J. Wildervank bewaard gebleven waarop de overgebleven huisjes staan ingetekend. In de Tweede Wereldoorlog was het zonder permissie niet mogelijk om de boot naar Ameland te nemen. Om de Atlantik Wall tot stand te brengen moesten opnieuw huisjes worden afgebroken. Slechts weinig mensen slaagden erin om permissie te verkrijgen hun bezit op een voor hen bevredigende manier veilig te stellen. Er kwamen pramen aan de steiger en plaatselijke aannemers verzorgden het klaarmaken voor transport naar een nieuwe bestemming voor de huisjes. Er werd echter een redelijk complete beschrijving gemaakt van de interieurs. Enkele huizen werden op Ameland opgeslagen en na de oorlog herbouwd. Sommige eigenaren kregen schadevergoedingen.
Jan Beukema wist van een indrukwekkende hoeveelheid huisjes de gegevens terug te vinden. Op Duinoord herinnert het huis Astra nog aan de tijd van de eerste huizen, het begin van het toerisme op Ameland.
Bekijk het artikel over vooroorlogse zomerhuizen op Ameland van Jan Beukema>>>