Hannes de Boer (1899-1982)

Dat de in 1899 op Ameland geboren Hannes de Boer een in de eerste decennia van de vorige eeuw beroemde Nederlandse atleet was, is op het eiland wel bekend. In het voorjaar van 2020 hebben de Amelander Musea een groot aantal trofeeën in de collectie, die Hannes de Boer in de wacht sleepte tijdens nationale en internationale wedstrijden. Hannes de Boer blonk vooral uit in het verspringen. 

Hannes de Boer was de eerste Nederlander die over de zeven meter sprong. Hij was zesmaal Nederlands kampioen verspringen, nam tweemaal deel aan de Olympische spelen en verbeterde zesmaal het Nederlands record in deze discipline. Zijn in 1928 in Londen gevestigde record van 7,37 meter hield 23 jaar stand. In zijn tijd viel Hannes de Boer als atleet op door zijn onorthodoxe trainingsmethodes. Er is een krantenfoto van Hannes de Boer bekend waarin hij in de lengterichting over een tafel springt. “Dit hulpmiddel diende om ervoor te zorgen dat de Boer tijdens den Sprong voldoende ‘hoogte’ kreeg en bevorderde tevens de rust tijdens het zweven. ’n Waardevolle trainingswenk,” schreef de verslaggever.

Hannes de Boer – hij bleef zijn leven lang vrijgezel - was in het dagelijks leven cineast. Hij werkte aanvankelijk als bedrijfsfilmer voor de Bataafsche Petroleum maatschappij, de voorloper van Koninklijke Shell. In die functie reisde hij de hele wereld rond.

Later trad Hannes de Boer in dienst van Profilti, een (reclame)filmbedrijf uit Den Haag dat in de vooroorlogse jaren onder meer journaals maakte die in de Nederlandse bioscopen werden vertoond. Eerst onder de naam Nederland in Klank en Beeld, later onder de naam Profilti Nieuws.

Na de Tweede Wereldoorlog ging Profilti samen met de Haarlemse concurrent Polygoon. In dienst van de nieuwe combinatie Polygoon Profilti was Hannes de Boer in 1946 de cameraman die de eerste naoorlogse walvisexpeditie met de Willem Barendsz op filmbeelden vastlegde. Walvis in Zicht was de titel van de film, die nog steeds in Museum Sorgdrager in Hollum is te zien. In het boek Walvis aan Stuurboord van Jaap Kolkman dat een jaar later verscheen is een dertigtal foto’s opgenomen die Hannes de Boer tijdens de expeditie maakte.

Zijn laatste levensjaren woonde Hannes de Boer in Rijswijk. Hij begon aan dementie te lijden en werd verzorgd door mevrouw Willij  Mulder. Zij was jarenlang een vriendin van Hannes de Boer geweest. Hannes de Boer overleed op 2 april 1982.  

Hannes de Boer werd op 2 december 1899 in Hollum geboren. Omdat er op Ameland geen werk was te vinden, verhuisde Dirk de Boer, de vader van Hannes de Boer, nog geen later van Hollum, waar het gezin op het adres Olfert Pieter Lapstraat 1 woonde, naar Vlaardingen. Dirk Jans had daar werk gevonden als schuurbaas bij de Visserij Maatschappij Warneke in Vlaardingen. Ook de broer en zuster van Dirk Jans, Lourens en Antje verlieten rond die tijd om dezelfde reden het eiland. Lourens vond werk in Amsterdam, Antje kwam met haar man in Scheveningen terecht. 

Het gezin De Boer bleef tot 1922 in Vlaardingen wonen. De firma Warneke kon het financieel niet meer bolwerken en werd geliquideerd. De firma Warneke had op de Haringkade in Scheveningen een nettenfabriek en als enige van de Vlaardingse personeelsleden kon Dirk Jans de Boer daar als bedrijfsleider aan het werk.

Meer spullen van de familie De Boer in de Amelander musea

De familie de Boer is een bekende Hollumer familie. Nog steeds wonen er families met die achternaam  in het meest westelijke dorp van Ameland met bloedlijnen die verwant zijn met die van Hannes de Boer en zijn familie. Voor dit artikel pikken we er familieleden van Hannes uit die ook in de collecties van de Amelander Musea terugkomen.

We beginnen bij Willem Hendriks de Boer, de overgrootvader van Hannes de Boer. Hij was de bouwer van de eerste molen in Hollum en getrouwd met Ytske Tjeerds Visser. Deze Ytske was in haar tijd bekend doordat zijn op zondag nauwgezet noteerde wat de dominee in zijn preek vertelde. Zeelieden konden daardoor bij thuiskomst nalezen wat dominee had gezegd. Enkele van deze preekschriften bevinden zich in de collectie van de Amelander Musea. Dat geldt ook voor een portret dat de kunstenaar Willem Troost van haar maakte.

De zoon van Willem Hendriks en Ytske Tjeerds, Jan Willems de Boer, trouwde twee keer. Uit zijn eerste huwelijk, met Antje Siebes Visser, komen we via zoon Siebe Jans en diens zoon Barend uit bij Siebe de Boer. Van hem is een mini-expositie in de vaste collectie van het Maritiem Centrum Abraham Fock in Hollum te zien. Siebe de Boer was een van de eerste Nederlanders die met zijn vrouw over de wereld zeilde. Van die reis werd uitgebreid verslag gedaan in de Waterkampioen.

Het tweede huwelijk van Jan Willems de Boer was met Antje Lourens Sparrius. Via dat huwelijk keren we terug naar het hoofdonderwerp van dit artikel. Want uit dat huwelijk werd Dirk Jans de Boer geboren. Dezelfde Dirk Jans die in 1900 naar Vlaardingen vertrok, samen met zijn kinderen en baby Hannes.

De eerdergenoemde Willem Hendriks de Boer, de bouwer van de molen, had nog een zoon: Dirk Willems. Via die lijn werd de molenaarstraditie voortgezet. Eerst via Douwe Dirks, hij trouwde met Risje Barends de Boer, en tenslotte met Barend de Boer. Hij was gehuwd met Trijntje IJnsen en was de laatste beroepsmatige molenaar.

Voor dit verhaal mag ook Jan de Boer, een oudere broer van Hannes, niet onvermeld blijven. Jan de Boer zag het levenslicht in 1887 in Hollum. Jan de Boer heeft in de tijd waarin zijn ouders in Vlaardingen woonden, vijf jaar niet bij zijn ouders en zijn broers en zussen gewoond. Van 1899 tot 1904 woonde hij bij zijn oudtante Pietje Sparrius en haar man Jacob de Geus in Kwadijk, boven Amsterdam. In 1912 kwam hij daar terug om het schildersbedrijf van Jacob de Geus over te nemen. Daar leerde hij Grietje (Gré) Molenaar kennen, die in het door sloten en vaarten van Kwadijk gescheiden buurdorp Middelie woonde. Het stel trouwde in 1915 en verhuisde in 1927 naar Amersfoort, waar hij in 1973 overleed. Het huwelijk bleef kinderloos.

Net als veel huisschilders vond Jan de Boer compensatie voor het saaie schilderwerk aan gevels, kozijnen, dakgoten en deuren door ’s avonds en in de vrije tijd tekeningen en schilderijen te maken. Hij was daar in Noord-Holland al mee begonnen en ging er in Amersfoort en op zijn vakanties op Ameland mee door. Net als Bertus Bakker schilderde hij verschillende onderwerpen meermaals, waarschijnlijk omdat hij ze in opdracht maakte. Zo zijn de twee schilderijen van de hervormde kerk in Hollum vrijwel identiek.

De Amelander Musea hebben zes werken en een aantal schetsen en schetsboeken, waarvan een met Amelander schetsen, in de collectie. Een selectie van zijn werk is te zien op Beeldbank Ameland.

(Met dank aan Pieter Jan en Tineke Borsch voor het aanleveren van genealogische gegevens over de Amelander familie De Boer.)  

Leo de Snaijer verzamelde alles van beroemde oom

Dat de Amelander Musea nu 26 medailles en enkele zilveren bokalen in de collectie hebben, danken we aan Leo de Snaijer (anno 2020, 89 jaar oud) uit Vlaardingen. De Snaijer is een oomzegger van Hannes de Boer. Leo de Snaijer werd daar ongeveer vijf jaar geleden nog eens nadrukkelijk aan herinnerd toen de Vlaardingse stadsarchivaris Harm Jan Luth hem benaderde met de vraag of De Snaijer familie was van Hannes de Boer.

De ontmoeting met Luth wakkerde de belangstelling voor zijn beroemde oom weer aan en Leo de Snaijer begon een zoektocht naar alles wat aan zijn oom herinnerde. Bij familieleden vond Leo de Snaijer medailles en via anderen verzamelde hij affiches, kranteninterviews, programmaboekjes en historische publicaties waarin zijn oom Hannes werd genoemd.  Wellicht de belangrijkste ontdekking deed de Snaijer enkele jaren geleden, toen de in 2019 overleden Willij Mulder uit Den Haag uit een keukenlade enkele medailles tevoorschijn haalde en in de kelder van haar woning een drietal zilveren bokalen vond. Mevrouw Mulder was jarenlang een vriendin van Hannes de Boer geweest en verzorgde hem in zijn laatste levensjaren toen zijn wereld als gevolg van dementie steeds kleiner werd.

Alle spullen die Leo de Snaijer over zijn oom in de afgelopen jaren heeft verzameld, werden bewaard in een kluis in het archief van de gemeente Vlaardingen. Bij nader inzien vond De Snaijer dat niet de meest passende plek. In overleg met Stadsarchivaris Harm Jan Luth besloot Leo de Snaijer de collectie aan de Amelander Musea te schenken. Hoewel de gemeente Vlaardingen geen tastbare herinneringen meer heeft aan een van zijn bekendste inwoners, is Hannes de Boer wel opgenomen in de Canon van Vlaardingen. Ook zijn er plannen om een straat naar De Boer te vernoemen.