Strandval
Kliffen aan de Waddenkust
Strandval, het is een natuurfenomeen dat zo nu en dan aan de zandige kust van Nederland voorkomt. De Waddeneilanden hebben er met enige regelmaat last van. Het is een natuurlijk proces dat dramatisch oogt: plots zakt het strand de diepte in. Rijkswaterstaat, die de kust in de gaten houdt en het Hoogwaterbeschermingsrogramma uitvoert, doet regelmatig metingen en houdt de bewegingen aan de kust in de gaten. Het is een kwestie van evenwicht tussen zand op het strand en zand op de bodem van de zee en in de diepte van de stroming. Aan het Suudwest van Ameland komt het regelmatig voor.
Door Jeanet de Jong
Zandkliffen
Strandval is het plotseling in zee glijden van een stuk strand. Op het strand ziet dat eruit als kleine kliffen van zand, een steile kust met golven die steeds weer een hap uit het strand nemen. Dat zand glijdt de diepte in van het water dat voor de kust stroomt.
Zand zakt in zee
Strandval ontstaat wanneer het evenwicht tussen het strand boven water en het zand onder water is verstoord. Wanneer er onder water een steile talud ligt, dan zoekt de natuur naar een evenwicht tussen zand boven water en zand op de bodem van de zee. Het strand zakt dan naar beneden. De steile talud kan ontstaan door een sterke en diepe stroming die dicht langs de kust loopt. Ook spelen wervelingen achter de door mensen aangelegde strekdammen mee. Die wervelingen kunnen zorgen voor een steile kustwand. Soms werkt zware regenval, lage waterstand, verhoogde waterstand en een voor- of najaarsstorm een handje mee. Om het evenwicht te herstellen glijdt een stuk strand in zee en is er een strandval te zien.
Suudwest Ameland
Het Suudwest van Ameland is zo’n plek waar regelmatig een strandval voorkomt. Het gebied ligt dicht bij de stroom van het Borndiep. De snelstromende geul tussen Terschelling en Ameland komt op het Suudwest dicht bij de kust. Dat veroorzaakt onder water een diepte en erosie. Het was die onzichtbare diepte die de paarden van de paardenreddingboot in 1979 fataal werd.
Strekdammen
Op het Suudwest liggen stortstenen strekdammen, die een rol spelen bij het ontstaan van strandval. Een combinatie van factoren doet gemiddeld eens in de twee jaar op die plek een strandval ontstaan.
Strandvallen
Het Suudwest van Ameland is gevoelig voor strandval. De steile onderwateroever en grote stroomsnelheden spelen daarin een cruciale rol. Dat doet stroomwervelingen achter de strekdammen ontstaan, waarna na er in combinatie met hevige regenval en storm een strandval kan ontstaan.
Drie op een rij
In 2017 krijgt het Suudwest van Ameland drie strandvallen op rij voor de kiezen. Begin maart, op 3 november en op 11 november weer, waarbij elke keer een strook van tussen de 40 en 70 meter in zee zakt.
Rijkswaterstaat concludeerde dat er door de combinatie van harde wind, verhoogde waterstanden en golfbelasting meer zand in de geul was weggezakt. Het was een gevolg van het feit dat er nog geen evenwicht was bereikt tussen het strand boven het water en het steile talud onder water. De natuur is op zoek naar evenwicht en daardoor schuift er zand naar beneden en kalft en strand af. Geen reden tot het nemen van extra maatregelen, zegt Rijkswaterstaat.
- Eind januari 2019 is het weer raak, op zo'n honderd meter afstand links van de plek van 2017.
- Op 8 maart 2019 zijn er twee strandvallen tegelijk te constateren, alle twee op het Suudwest. De ene op dezelfde plek als eind januari 2019 en de tweede op dezelfde plek als in 2017.
- Op 22 augustus 2019 is er weer een enkele strandval op het Suudwest te zien.
- Op 14 maart 2021 ontstaat er een enorme strandval, met manshoge kliffen van zand.
- Op 13 april 2021 is er een dubbele strandval op dezelfde plek als 14 maart 2021.
- Op 21 september 2021 is er wederom een enorme strandval op het Suudwest, met, net als op 21 maart kliffen van bijna 2 meter hoog
- Op 18 oktober 2021 is er een kleine strandval te zien.
- Op 28 december 2022 is er wederom een strandval te zien op het Suudwest.
- Op 20 januari 2023 is er een kleine strandval te zien die zich al twee weken eerder aankondigde.
- Op 5 juli 2023 is er weer een strandval op het Suudwest.
Westzuidwest van Ameland
De bekende sea shanty Westzuidwest van Ameland, tophit van het Amelander Shantykoor, verhaalt over de diepte die aan de Waddenzeekant van Ameland ligt. De eerste regels van het zeemanslied luiden:
Westzuidwest van Ameland
daar ligt een kolkje diep,
daar vangt met schol en schellevis
maar mooie meisjes niet.
Rijkswaterstaat
Rijkswaterstaat beheert de kust en werkt aan de bescherming van het land volgens het Hoogwaterbeschermingsprogramma. Daartoe voert Rijkswaterstaat regelmatig inspecties uit. De onderwaterkust wordt in kaart gebracht met zogeheten side scan sonar-metingen. Als uit dergelijke metingen blijkt dat er extra onderhoud moet worden uitgevoerd dan geeft Rijkswaterstaat daarvoor de opdracht.
Side scan sonar
De side scan sonar brengt de waterbodem in kaart met een akoestische techniek. De structuur van de bodem wordt via geluidsgolven in beeld gebracht. De basis van de methode is de sonar techniek. De meetapparatuur zend een akoestische puls uit waarvan de frequentie aangepast kan worden. Met een zend- en ontvangstunit wordt de waterbodem in kaart gebracht en worden obstakels opgespoord.
Geulwandsuppletie
In de Waddenzee voor het Suudwest voerde Rijkswaterstaat in 2017 een geulwandsuppletie uit, waarbij 2,5 miljoen m3 zand in de geul werd gestort om het Borndiep meer richting zee te verplaatsen. Door die verplaatsing van de geul wordt de kust minder ondermijnd door de stroming en wordt de bestorting beschermd. Rijkswaterstaat kiest in het algemeen voor zand, omdat kustbescherming met steen op een andere plek tot nieuwe erosie kan leiden. Het gesuppleerde zand draagt ook bij aan het meegroeien van de kust met de zeespiegelstijging.
Bekijk hieronder een filmpje over een strandval.