Yad Vashem

Yad Vashem met Amelander glans

Drie Amelander namen op Eremuur

De Yad Vashem-onderscheiding ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’ wordt toegekend aan niet-Joden die zich in de Tweede Wereldoorlog tegen de Jodenvervolging hebben verzet en daarbij grote risico's voor zichzelf hebben genomen.

In Nederland hebben bijna 6000 mensen de onderscheiding, vaak postuum, gekregen. Zo werd Miep Gies geëerd en kregen Majoor Bosshard, Hannie Schaft, Gerrit van der Veen en Godfried Bomans de Yad Vashem-onderscheiding. Al hun namen zijn bijgeschreven op de Eremuur in de Tuin der Rechtvaardigen van Yad Vashem in Jeruzalem.

Door Jeanet de Jong

Gedenkteken
Yad Vashem, dat ‘gedenkteken’ en ‘naam’ betekent, is de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden.
In die Eremuur komt nu de naam te staan van de op Ameland geboren Jan de Jong, die Johannes de Jong, ‘IJzeren Jan van Ameland’ en ‘oorlogskardinaal’ wordt genoemd. In de oorlogsjaren ’40 – ’45 was hij nog aartsbisschop. Hij werd in februari 1946 kardinaal.
In diezelfde Eremuur in Jeruzalem staan nog twee Amelander namen, ook al zijn die veel minder bekend: Harm Ordelman en Alida Ordelman-Branse. In 2010 werden zij postuum geëerd in Yad Vashem.

Kardinaal de Jong
Kardinaal de Jong kreeg 1 februari 2022 postuum de Yad Vashem-onderscheiding toegekend van de Yad Vashem-organisatie in Israël. Op 19 septeber 2022 werden de oorkonde en medaille uitgerijkt aan familie van de kardinaal, achterneven Anne en Joop de Jong. Samen met pastoor Henk Nota, die een boek heeft geschreven over de familie De Jong, en meer familie, ontmoetten ze de Israëlische ambassadeur Modi Ephraïm in Utrecht voor de overhandiging van oorkonde en Yad Vashem medaille. Het is een grote eer voor het aartsbisdom, de katholieke gemeenschap en familie De Jong en een erkenning voor het verzet tegen de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog. De Israëlische ambassadeur Ephraim noemde Kardinaal de Jong een buitengewone persoonlijkheid. De kardinaal heeft zijn leven geriskeerd om Joden te redden. Daarom is hij ook voor mensen nu een moreel kompas zei de ambassadeur op maandag 19 september 2022 in het Pauzehuis in Utrecht.

Rechtvaardige onder de Volkeren
De Yad Vashem-onderscheiding ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’ wordt toegekend aan niet-Joden die zich in de Tweede Wereldoorlog tegen de Jodenvervolging hebben verzet en daarbij grote risico's voor zichzelf hebben genomen.
In Nederland hebben bijna 6000 mensen de onderscheiding, vaak postuum, gekregen. Zo werd Miep Gies geëerd en kregen Majoor Bosshard, Hannie Schaft, Gerrit van der Veen en Godfried Bomans de Yad Vashem-onderscheiding.
Al hun namen zijn bijgeschreven op de Eremuur in de Tuin der Rechtvaardigen van Yad Vashem in Jeruzalem. Yad Vashem, dat ‘gedenkteken’ en ‘naam’ betekent, is de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden.
In die Eremuur komt nu de naam te staan van de op Ameland geboren Jan de Jong, die Johannes de Jong, ‘IJzeren Jan van Ameland’ en ‘oorlogskardinaal’ wordt genoemd. In de oorlogsjaren ’40 – ’45 was hij nog aartsbisschop. Hij werd in februari 1946 kardinaal.
In diezelfde Eremuur in Jeruzalem staan nog twee Amelander namen, ook al zijn die veel minder bekend: Harm Ordelman en Alida Ordelman-Branse. In 2010 werden zij postuum geëerd in Yad Vashem.

Groot geheim
Harm en Alida Ordelman woonden ten tijde van de Tweede Wereldoorlog aan de Westerlaan in Hollum. Hun geheim was groot. Zo groot zelfs dat de meeste Hollumers er niet van wisten.
In de zomer van 1942 besloot het joodse echtpaar Vos uit Amsterdam een onderduikadres te zoeken voor hun in 1941 geboren dochtertje Loesje. Zij kwam terecht op Ameland en werd opgevangen door Harm en Alida Ordelman. Zij waren familie van de niet-joodse echtgenoot van Loesjes tante. Heer en vrouw Ordelman woonden met hun toen 18-jarige dochter Fien in de Westerlaan. Loesje werd een ‘kleinkind’ dat op Ameland kwam logeren.

Anonieme brief
Van tijd tot tijd werden Duitse soldaten ingekwartierd in het huis aan de Westerlaan. Loesje had blond haar en viel niet op als joods kind. Ongeveer een half jaar na aankomst van het Amsterdamse meisje ontving de familie een anonieme brief, waarin stond dat bekend was dat ze een joods meisje in huis hadden. Loesje moest direct naar elders. Harm en Alida Ordelman namen contact op met een familie die ze kenden in Benningbroek, met het verzoek het meisje tijdelijk een schuilplaats te bieden. Fien vergezelde het kleine meisje naar het Noord-Hollandse dorp. Eenmaal op het tijdelijke onderduikadres presenteerde Fien het meisje als haar kind. Toen het gevaar min of meer geweken was, kwamen Fien en Loesje terug naar het eiland. Loesje bleef tot de bevrijding in 1945. Loesjes ouders overleefden de oorlog en de familie Vos emigreerde naar Canada. Op 7 maart 2010 erkende Yad Vashem Harm Ordelman en Alida Ordelman-Branse als ‘Rechtvaardige onder de Volkeren’.

Over Harm en Alida Ordelman-Branse
De familie kwam van de vaste wal en is na 1934 in Hollum komen wonen op Westerlaan 11. In 1947 zijn ze verhuisd naar Westerlaan 3.
Harm is 13 mei 1955 in Hollum overleden en begraven in Hollum (geen steen). In 1956 is weduwe Alida vertrokken naar Diemen.
Voor zowel Harm als Alida was het een tweede huwelijk. Ze kregen samen geen kinderen, maar hadden beiden wel kinderen uit hun eerste huwelijk. Twee kinderen van Alida zijn gehuwd met een Amelander.
Harm is geboren 1872, toen hij in Hollum kwam was hij rond de 65 jaar oud.
In Amsterdam was hij van beroep kantoorloper. Wat hij op Ameland voor beroep heeft gehad is onbekend.
Harm Ordelman werd geboren in Olst en is 83 jaar geworden. Alida Ordelman-Branse Alida is op 11 december 1975 overleden.
Fien was een Van Feggelen, dochter van Alida uit haar eerste huwelijk. Albert van Feggelen, Fiens broer, was getrouwd met de zus van Lia Hoekstra's moeder, Rika Visser van Ameland.
(Met dank aan Pieter Jan Borsch en Lia Hoekstra).